Việc ra đời và áp dụng mô hình Thừa phát lại (TPL) ở nước ta trong hơn mười năm vừa qua là kết quả của chủ trương xã hội hoá thi hành án dân sự (XHH THADS). Tuy nhiên, do điều kiện thực tế cho nên chúng ta mới chỉ tiến hành XHH từng phần việc cụ thể trong công tác THADS. Do đặc thù này cho nên nhiệm vụ, quyền hạn CHV và TPL bên cạnh những điểm tương đồng thì vẫn có những sự khác biệt rõ rệt.

Theo quy định tại Điều 17 Luật Thi hành án dân sự năm 2008 (sửa đổi, bổ sung năm 2014) thì: Chấp hành viên (CHV) là người được Nhà nước giao nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định theo quy định tại Điều 2 của Luật Thi hành án dân sự. Theo quy định tại khoản 1, Điều 2 Nghị định 08 thì TPL là người có đủ tiêu chuẩn được Nhà nước bổ nhiệm để thực hiện tống đạt, lập vi bằng, xác minh điều kiện thi hành án dân sự, tổ chức thi hành án dân sự theo quy định của Nghị định này và pháp luật liên quan. Như vậy, chúng ta có thể thấy CHV và TPL đều là những người được Nhà nước đã giao cho việc thực hiện THADS hoặc một số công việc của THADS. Để có thể được Nhà nước cho việc thực hiện THADS hoặc một số công việc của THADS thì cả CHV và TPL phải đáp đứng được các yêu cầu (tiêu chuẩn) theo Luật định.

Ở đây, điểm khác biệt dễ nhận thấy giữa CHV và TPL đó là: CHV là ngạch công chức ngành tư pháp.  Còn TPL là người được Nhà nước bổ nhiệm để thực hiện những công việc (được pháp luật quy định), nói cách khác TPL không phải là công chức, viên chức nhà nước (xem thêm Điều 11 Nghị định 08).

Mặc dù, phạm vi công việc có nhiều điểm tương đồng tuy nhiên nếu vẫn có sự khác biệt rõ rệt về nhiệm vụ, quyền hạn giữa CHV và TPL. Nhiệm vụ và quyền hạn của CHV được quy định tại Điều 20 Luật Thi hành án dân sự 2014 (sửa đổi bổ sung 2018). Đối với TPL thì nhiệm vụ và quyền hạn được quy định tại Nghị định 08. Những nội dung cụ thể về nhiệm vụ và quyền hạn của CHV và TPL có thể xem thêm ở bảng dưới đây.

Bảng so sách nhiệm vụ và quyền hạn của CHV và TPL

Có thể nhận thấy rằng, trong quá trình xây dựng thì các nhà làm luật đã không có sự phân chia cụ thể các quy định về nhiệm vụ và quyền hạn của CHV và TPL. Ở đây, chúng ta có thể hiểu nhiệm vụ của CHV và TPL là những việc họ được làm, được giao làm; còn quyền hạn của CHV và TPL là những quyền của họ (được pháp luật cho phép) để giúp cho họ thực hiện được những việc họ được làm, được giao làm.

Với những nội dung liên quan đến nhiệm vụ quyền hạn của CHV và TPL được trình bày ở trên chúng ta có thể nhận thấy một số điểm  đáng chú ý sau:

Thứ nhất, nhìn chung cả CHV và TPL đều có nhiệm vụ thực hiện các nội dung công việc liên quan đến THADS. Tuy nhiên, TPL có một số nhiệm vụ (chức năng) khác với CHV như việc lập vi bằng, tống đạt các quyết định… không phải của cơ quan THADS (của tòa án, viện kiểm sát).

Thứ hai, sự khác biệt lớn nhất giữa CHV và TPL là: CHV là người được giao nhiệm vụ thi hành các bản án, quyết định  của tòa án, còn TPL là người được giao nhiệm vụ tổ chức thi hành các bản án, quyết định  của tòa án. Theo ý kiến của cá nhân tôi, với quy định như trên nó đã thể hiện được phạm vi quyền hạn và nhiệm vụ giữa CHV và TPL. Như đã trình bày ở trên ta thấy khi tiến hành THA thì có một số nội dung công việc mà TPL không được phép làm, các nội dung công việc đó thì chỉ có CHV mới được phép tiến hành như: áp dụng các biện pháp cưỡng chế, xừ phạt vi phạm hành chính, sử dụng công cụ hỗ trợ… Nói cách khác trong công tác THADS thì TPL có phạm vi công việc hẹp hơn và có sự giới hạn về quyền so với CHV.

Thứ ba, việc thực hiện nhiệm vụ của CHV ở đây mang chức năng bảo vệ trật tự pháp luật, quyền và lọi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức trong xã hội của Nhà nước. Còn đối với TPL thì nó mang tính chất là việc thực hiện hợp đồng cung cấp dịch vụ. Ở đây chúng ta có thấy rất rõ ở sự khác biệt giữa CHV và TPL qua điểm sau: CHV được quyền “triệu tập” đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan để giải quyết việc thi hành án, còn TPL chỉ được phép “mời” đương sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan để giải quyết việc thi hành án. Theo tôi điểm khác biệt này đã phản ánh rõ tính chất XHH trong công tác THADS.